Geen vuilnismannen en -vrouwen in het stadscentrum, OAT blijft

In 1998 is het idee ontstaan om het afval in het nieuwe stadscentrum niet meer te verwijderen met vuilnismannen, maar met een technisch hoogstandje: een ondergronds afval transportsysteem (OAT). Mede op basis van een onderzoek van de gemeenteraad, heeft de meerderheid besloten om door te gaan met dat OAT. De PvdA was daar tegen. Een gesprek met fractievoorzitter John van der Pauw.

Zou het besluit om een OAT aan te leggen vandaag de dag genomen worden?
“Dat lijkt mij niet erg waarschijnlijk. Eind negentiger jaren was er niet alleen ambitie, maar ook geld. Dat geld is er niet meer. Vanwege de wereldwijde crisis heeft de gemeente Almere de afgelopen vier jaar al € 41 miljoen moeten bezuinigen. Dat bedrag geeft de gemeente jaarlijks minder uit. Die bezuinigingen zijn vooral in het sociale domein terecht gekomen. Dat doet pijn bij de PvdA. Het grondbedrijf heeft onlangs € 100 miljoen afgeboekt. Er wordt nog hard gezocht naar bezuinigingen van € 5 miljoen per jaar. Onder het huidige financiële gesternte lijkt het niet waarschijnlijk dat een gemeenteraad weer zou besluiten om een OAT te laten bouwen.”

Ruzie in de coalitie? Niet alleen Leefbaar Almere en de VVD stonden tegenover elkaar. De PvdA trok op met Leefbaar, terwijl D66 en het CDA zij aan zij stonden met de VVD en een paar oppositiepartijen…
“Nee, geen ruzie. Gewoon een zakelijk verschil van inzicht over wat nu het beste is voor de stad. In 1998 dacht iemand dat een OAT voor het gehele stadscentrum € 7,5 miljoen zou kosten. Uiteindelijk bleek het aanleggen van het systeem € 23 miljoen te hebben gekost.

€ 23 miljoen of € 7,5 miljoen, dat is een behoorlijk verschil.
“Daar is het helaas niet bij gebleven. In 2004 bleek dat ook de exploitatielasten te optimistisch waren ingeschat. Twee jaar later moest het afvalstoffentarief nog een keer extra omhoog vanwege tegenvallende exploitatiekosten van het OAT. Toch meldde de wethouder dat het OAT economisch voordeliger zou zijn. Zes jaar later bleek dat het voordeel van het goed scheiden van afval van € 500.000 volledig verdampte vanwege de hogere exploitatiekosten van het OAT.”

Dat lijkt financieel niet op een succesverhaal.
“Ook het functioneren van het OAT zorgde in eerste instantie voor nogal wat klachten. Men lijkt er in geslaagd om die klachten nu op een aanvaardbaar niveau te krijgen. In 2013 is gemeld dat het OAT jaarlijks € 2,6 miljoen kost aan afschrijving en exploitatie. Het college kijkt of de kosten van net exploiteren van het OAT van € 1,2 miljoen naar beneden kunnen. In 2013 besluit de gemeenteraad om een eigen onderzoek in te stellen.”

En wat leverde dat op?
“De commissie heeft na de verkiezingen een rapport gepresenteerd en vier toekomstscenario’s voor het OAT geschetst. De gevolgen van die scenario’s zijn in beeld gebracht. Zo kon de gemeenteraad een onderbouwde keuze maken voor handhaven van het OAT of stoppen met het OAT. Bij de presentatie van het rapport werd het duidelijk dat een deel van de bewoners van het stadscentrum hun OAT graag wilden behouden.

Om ook de rest van de stad inspraak te geven hebben Leefbaar Almere en de PvdA het raadspanel vragen gesteld. De rest van de stad bleek niet graag voor de extra kosten van technisch hoogstandje te willen opdraaien. Burgemeester en wethouders hebben vervolgens laten weten voor het continueren van het OAT te zijn.”

Toen hoefde de raad toch niets meer te doen?
“In de lokale politiek is de democratisch gekozen gemeenteraad de baas. Dat wil zeggen de meerderheid. In het verleden heeft de SP het OAT omgedoopt tot BOAT: Bodemloos Ondergronds Afval Transportsysteem. Leefbaar en PvdA wilden het voortbestaan van het OAT niet in de lucht laten hangen. Wij vonden dat er een democratisch besluit nodig was. Daarom hebben we samen het OAT op de agenda van de raad gezet.”

En dat leidde tot een debat met een besluit van de gemeenteraad…
“De bespreking maakte duidelijk dat de SP door wil gaan met het Bodemloos Ondergronds Afval Transportsysteem. Dat is voor een partij die zegt zich druk te maken over het verdwijnen van banen vreemd. Het stop zetten van het OAT zou betekenen dat er vacatures ontstaan voor vuilnismannen en –vrouwen. Een meerderheid van Christen Unie, AP/OPA, GroenLinks, CDA, SP, VVD en D66 stemde voor het behoud van het OAT. Wie had van GroenLinks verwacht dat het een voorstel zou steunen waardoor een van de grootste energievreters in Almere energie kan blijven slurpen? Leefbaar, PVV en PvdA – een minderheid – stemden voor het stopzetten van het OAT.”

Dus blijft alles zoals het was?
“Het is duidelijk dat het OAT blijft en dat er in het stadscentrum vuilcontainers blijven staan van ondernemers die het OAT liever niet gebruiken. Veertig procent van de ondernemers in het stadscentrum blijkt niet tevreden met het OAT. Daarnaast is twintig procent van de bewoners van het stadscentrum niet tevreden. Er staan niet alleen afvalcontainers bij bedrijven in het stadscentrum. Een bewoner van de Meesterstraat meldt dat ook die bewoners hun afval in containers deponeren.”

Er is een raadsbesluit. Kan het dossier OAT nu gesloten worden?
“Volgens het coalitieakkoord hoort bij besluiten die geld kosten een deugdelijke dekking. In de gemeentelijke boekhouding staat een reserve waarmee de jaarlijkse afschrijving van de investeringskosten van € 23 miljoen gedekt is. Eigenlijk wordt daarmee een deel van de kosten van het OAT een beetje buiten beeld gehouden. Normaal gesproken worden alle kosten van het inzamelen van afval in de afvalstoffenheffing verwerkt. Als dat ook met de kosten van het OAT zou gebeuren, zou een reserve van € 10 miljoen vrij kunnen vallen. Wie zich zorgen maakt over de enorme uitbreiding van taken op het terrein van de zorg, zou dat geld goed kunnen gebruiken als voorziening waarmee het risico op tegenvallers vanwege die grote sociale veranderingen kunnen worden opgevangen.”

Dus een deel van de kosten van het OAT is een beetje verstopt in de gemeentebegroting?
“Nee, die kosten zijn niet verstopt. Het ligt een slag anders. Voor de kosten van de afschrijving geldt het principe ‘de vervuiler betaalt’ niet. De afschrijving van het OAT wordt namelijk niet via de afvalstoffenheffing bij de afvalproducent in rekening gebracht. Dat is al jaren het geval, maar kan niet oneindig doorgaan.

Nu vastgesteld is dat Almere met het OAT verder gaat, zal de gemeente nu ook rekening moeten gaan houden et de kosten van vervanging op termijn. Dat is dood normaal bij het riool. De gemeente spaart jaarlijks voor het vervangen van het riool in de toekomst. Dat wordt nu ook nodig voor het OAT. Die kosten horen thuis in het tarief voor de afvalstoffen. Daar heb ik nog geen voorstel voor gezien. Daarnaast heb ik nog geen oplossing gezien voor het tekort in de exploitatie het OAT. Wie besluit om met het OAT door te gaan hoort ook te zorgen voor deugdelijke financiering van de kosten van dat besluit. Leefbaar en de PvdA zullen dat aspect zeker nog op de agenda van de gemeenteraad zetten.“