Van Poorters en Stadsmensen

Veel besluiten van de gemeenteraad zijn niet alleen genomen voor het hier en nu. Na verloop van tijd kunnen ongedachte effecten blijken. Dan is het tijd om na te denken en niet overhaast met grote woorden te slingeren. Een gesprek met  fractievoorzitter John van der Pauw over Omniworld, een thematisch detailhandelscentrum en het politieke rumoer dat een grote vastgoedexploitant goed uitkwam.

Op welk moment kreeg de fractie van de Partij van de Arbeid voor het eerst te maken met het oplopende gekrakeel over het retailcentrum in Almere Poort?
Dat was de maandag nadat Omroep Flevoland een item met wethouder Scholten had uitgezonden. Roelie Bosch (Christen Unie), Frits Huis (Leefbaar Almere) en ondergetekende zouden die maandag de degens kruisen over de vraag of er wel voldoende geïnvesteerd wordt in het deel van Almere dat al ‘staat’. De oppositie wordt niet moe te stellen dat de bestaande stad wordt achtergesteld bij de niet bestaande stad. We hadden een half uur om daarover met elkaar in het radioprogramma Forum een debat te voeren. Roelie en ik waren daar voor dat gesprek. De presentatrice opende echter met de stelling dat de gemeenteraad had zitten slapen bij het vaststellen van een bestemmingsplan voor Almere Poort.

Ging het gesprek bij Forum dan niet over de investeringen in Almere?
Uiteindelijk wel. Maar de eerste helft van de tijd ging op aan een te bouwen winkelcentrum in Almere Poort. Roelie en ik wisten voordat we bij Omroep Flevoland arriveerden niet dat het daar over zou gaan. Oud journalist Frits Huis daarentegen bleek zich behoorlijk te hebben voorbereid op dat onderwerp. Halverwege de uitzending ging het ook nog over de investeringen in de stad Almere.

Waarom was dat winkelcentrum in Poort opeens een topic?
Misschien was het wel onderdeel van de strategie van de internationale werkende vastgoedexploitant Unibail-Rodamco. Er waren geruchten over de mogelijke huurders in een nog te bouwen winkelcentrum in Almere Poort met een regionale aantrekkingskracht. Een fractie had daar schriftelijk vragen over gesteld. Er was de zorg dat niet iedere ondernemer de gevolgen van de wereldwijde economische crisis zou kunnen overleven. Een winkelcentrum met regionale aantrekkingskracht in Poort zou dat risico groter kunnen maken.
Twee fracties wilden dat onderwerp gewoon bespreken. Nadat Omroep Flevoland er een topic van had gemaakt wilden anderen een debat voeren nog voordat iedereen wist wat er aan de hand was. Ik heb aan het debat de indruk overgehouden dat er raadsleden waren die raadsbesluiten over bestemmingsplannen niet correct hadden gelezen en daardoor op het verkeerde been stonden. Het lezen van raadsbesluiten over bestemmingsplannen is ook niet altijd een pretje.

Is het lezen van een bestemmingsplan moeilijk?
Als er geen enkel verschil zit tussen het oorspronkelijke voorstel en het besluit dat de gemeenteraad uiteindelijk vaststelt valt het reuze mee. Bij bestemmingsplannen hoort echter formele inspraak. En die inspraakreacties kunnen aanleiding zijn om het oorspronkelijke concept aan te passen. Dan heb je al twee lagen tekst. Vervolgens kan er een voorstel naar de raad komen om die gelaagde tekst nog eens gewijzigd vast te stellen. Dat is dan de derde laag tekst. Door die verschillende lagen kan het zicht op wat de gemeenteraad vaststelt vertroebelen. Dat getroebleerde zicht zou wel eens gezorgd kunnen hebben voor een deel van de politiek tamelijk krasse uitspraken.

Heeft het college dat dan niet kunnen uitleggen?
Onderwijzers kunnen ongetwijfeld op basis van ervaring duidelijk maken dat goede uitleg slechts één element is bij het succesvol overdragen van informatie. Als de ontvanger van informatie niet openstaat voor de informatie, wordt het erg moeilijk. Volgens mij heeft de wethouder keurig college gegeven over wat er aan de hand was en welke besluiten door de raad genomen zijn om het regionale winkelcentrum mogelijk te maken.

Dat winkelcentrum zou al een behoorlijke geschiedenis hebben. Hoe zit dat?
Er was eens het plan om van Almere Poort een heus Topsport stadsdeel te maken. Dat idee is ook wel bekend onder de naam ‘Omniworld’. Om dat plan te realiseren is in een grijs en ver verleden een organisatie opgezet om dat idee uit te werken. Voor die samenwerking heeft de gemeente een contract gesloten met de VOF Almada. In die VOF waren verschillende bouwers actief.
Vier jaar later is dat samenwerkingscontract ontbonden. Het lukte niet om het idee te realiseren. En in de wereld van bouwend Nederland is het dan gebruikelijk dat bouwers gecompenseerd worden voor hun inspanningen. Een van de samenwerkingspartners (TCN) mocht als compensatie een groot regionaal winkelcentrum in Almere Poort bouwen. Daarmee is de gemeenteraad in 2004  akkoord gegaan.

Dat was nog in de tijd van voor de crisis.
Dat is zonder meer juist. En alle contracten die in die tijd zijn gesloten zaten behoorlijk in de weg bij het ontwikkelen van Almere Poort. Er waren veel contracten om te gaan bouwen in Poort en toch begon niemand met bouwen in Poort. Het heeft veel pijn en moeite gekost om de eerste projecten van de grond te krijgen. Er zijn zelfs rechtszaken gevoerd om beweging in de zaak te krijgen.

Het is in ieder geval gelukt om woningen in Poort te bouwen. Een winkelcentrum ontbreekt nog.
Poort heeft een heus Klokhuis, er zijn scholen en er is bedrijvigheid. Een winkelcentrum ontbreekt inderdaad nog. Daar hoor je Poorters dan ook wel over klagen. Geen markt en geen echt winkelcentrum.
In de tweede helft van 2011 bleek dat TCN gebruik wilde gaan maken van het compensatiecontract door een winkelcentrum met regionale aantrekkingskracht te bouwen. Tegen de vergunning die de gemeente daarvoor heeft verleend hebben vervolgens allerlei partijen bezwaar aangetekend. Dat varieerde van de toekomstige exploitant van een nog te bouwen winkelcentrum voor Almere Poort en Doe Mere tot de verhuurder van de winkels in het nieuwe Stadshart: Unibail-Rodamco. Vlak voor de vakantie van 2012 heeft de bezwaarschriftencommissie geadviseerd om de ingediende bezwaren ongegrond te verklaren. Om tot dat advies te komen heeft de commissie de geschiedenis van het bestemmingsplan Poort moeten analyseren.

En de uitkomst van die analyse was dat het bestemmingsplan het mogelijk maakte om TCN een vergunning te geven, zodat de gemeente de compensatieafspraken zou kunnen nakomen?
Dat klopt. Maar een advies van de bezwaarschriftencommissie is niet de laatste zet in het behoorlijk gejuridiseerde land van de ruimtelijke ordening. Wie een uitspraak op een bezwaarschrift ontvangt mag de kwestie vervolgens aan de rechter voorleggen. Daar hebben de bezwaarden ook voor gekozen. Dat is één van de redenen waarom TCN nog niet aan het bouwen is: juridische onzekerheid.

En intussen is er ook via de gemeenteraad geprobeerd om de komst van winkelcentrum met een regionale functie in Poort tegen te houden?
De tegenstanders van de komst van dat winkelcentrum hadden kennelijk een luisterend oor gevonden bij een deel van de gemeenteraad. Er was een agendavoorstel om de kwestie te bespreken. Anderen wilden meteen een debat. Jammer. Zonder zorgvuldig feitenonderzoek aan de voorkant wordt er van alles gesteld zonder deugdelijke onderbouwing. Er is zelfs gesproken over ‘een politieke doodzonde’, de term motie van wantrouwen is herhaald gevallen. Dat zijn heel grote woorden in de politiek.

Wat was het centrale pijnpunt?
Dat was naar mijn smaak de vrees voor concurrentie. De recessie en andere ontwikkelingen zorgen dat detailhandelaren het niet meer zo makkelijk hebben als tien jaar geleden. De zittende ondernemers in Almere zijn bang dat een winkelcentrum in Poort een deel van hun omzet zal afsnoepen. Toen het bestemmingplan voor Almere Poort is bedacht heeft niemand daar aan gedacht. Het werd toen als normaal gezien om in Poort naast een winkelcentrum voor het stadsdeel een regionaal centrum te plannen. Een soort Doemere met een ander thema. En dat regionale winkelcentrum was – zoals gezegd – onderdeel van een al jaren bestaand compensatiecontract van de gemeente Almere met TCN.

Er was toch ook gedoe over een wijziging van het bestemmingplan Poort?
Er waren raadsleden die leken te denken dat een deel van de wijzigingen niet door de gemeenteraad waren vastgesteld. Het lezen van een wijziging van een besluit om een bestemmingsplan te wijzingen is niet altijd eenvoudig. Dat geluid is overigens snel verstorven.
Anderen vonden dat burgemeester en wethouders de raad niet voldoende hadden gewezen op wat er zou veranderen. Dat was bij de PvdA niet aan de orde. Wie het vaststellen van raadsbesluiten serieus neemt gaat niet over een nacht eis. We hebben het namelijk wel over het geven van wetten, van verbindende voorschriften. De teksten waren voor de PvdA helder. De PvdA heeft ingestemd met iets waarvan de PvdA wist wat het kon worden.

De hele kwestie heeft de politieke gemoederen nogal hevig en langdurig beroerd.
Het onderwerp is politiek verdraaid stevig ingezet en heeft bijna een half jaar gezorgd voor berichtgeving in de lokale media. In juni van dit jaar belandde een mededeling van wethouder Henk Mulder over het regionale winkelcentrum in Poort direct in de media: “wethouder wil geen concurrerend retailpark”. Dat is ook niet gek als Unibail-Rodamco zo af en toe het smeulende vuurtje probeert op te porren door een investeringsstop af te kondigen.
Het vuur van de grote woorden is gesmoord in een motie die op 7 februari 2013 verworpen is. Alleen Leefbaar Almere wilde het compensatiecontract uit 2004 met TCN opzeggen.

Was dat dan geen optie?
Aan elke keuze hangt een prijskaartje. Het ontbinden van het contract met TCN zou betekenen dat Almere alsnog de portemonnee moest trekken voor TCN. Almere zou dan ook afscheid nemen van de inkomsten die het gevolg zouden zijn van de verkoop van grond voor het winkelcentrum. Door de ontbinding zou het winkelcentrum met een regionale functie van de baan zijn. Zo’n winkelcentrum zorgt als regel voor werkgelegenheid. Zeker als de klanten uit de regio komen en niet uit Almere.

Het valt toch niet te ontkennen dat het niet goed gaat met de detailhandel?
Als je alles van te voren weet kun je met een dubbeltje de wereld rondkomen. Niet alles is van te voren te voorzien. Toen in 2004 het contract voor het winkelcentrum met een regionale functie in Poort werd gesloten heeft niemand er bij stil gestaan dat dat in 2013 misschien niet meer de meest verstandige keus zou kunnen zijn. Toch is dat contract een gegeven.

Dat neemt niet weg dat de combinatie van recessie en verkopen via internet een probleem lijkt te worden voor detailhandelaren. Het college heeft daarom aan oud staatssecretaris de Krom gevraagd om de problemen in de Almeerse detailhandel te inventariseren. Die inventarisatie moet duidelijk maken wat er aan de hand is en of er iets anders kan en moet. Intussen kijkt wethouder Henk Mulder of het mogelijk is om concurrentie tussen het Stadshart en een regionaal winkelcentrum zoveel mogelijk te voorkomen. Bij dat alles lijken de mogelijkheden van belanghebbenden om de vergunning in rechte te betwisten nog niet uitgeput. Het winkelcentrum met een regionale functie staat nog niet in Almere Poort en welke winkels daar precies hun deuren zullen openen is ook nog niet exact bekend.