Rode nieuwjaarsborrel in het PvdA-huis

Op 4 januari 2015 heeft de afdeling Almere van de Partij van de Arbeid het nieuwe jaar ingeluid met een gezellige ‘rode borrel’. Onder het genot van een hapje en een drankje liet afdelingsvoorzitter Hattem Palma in het PvdA-huis weten dat de PvdA niet bij politiek alleen bestaat. De vereniging is er ook voor het sociale contact voor en door de leden. Het PvdA-huis aan de Wisselweg 200 maakt allerlei verenigingsactiviteiten mogelijk. Hattem riep de leden op om nog meer activiteiten te organiseren.

Fractievoorzitter John van der Pauw wees vervolgens op een onmisbaar element in onze samenleving: vertrouwen.

“Vertrouwen is wezenlijk voor een samenleving. Onze maatschappij kan niet zonder vertrouwen. Zonder het vertrouwen in de producten van de supermarkt zou ons dagelijks leven een stuk ingewikkelder zijn. Dan zouden ambachtelijke vaardigheden weer nodig zijn voor het doen van  boodschappen.

We staan daar niet vaak bij stil. Supermarkten en winkels zijn voor ons een vanzelfsprekendheid. Ze veraangenamen ons bestaan. Zonder vertrouwen zou ons dagelijks leven er heel anders uit zien.

In 2014 meldde het CBS dat Nederlanders meer vertrouwen hebben in politici en politieke partijen dan andere Europeanen. Met een 5,1 scoren Nederlandse politici en politieke partijen niet bepaald een dikke voldoende, maar desondanks maar een tiende minder dan de collega’s in Denemarken en Zwitserland.

Vertrouwen is gebaseerd op ervaringen. Wie slechte ervaringen heeft met een leverancier wil daar geen klant meer zijn. Het vertrouwen van burgers in de lokale overheid is onderwerp van gesprek geweest tijdens de coalitie-onderhandelingen. De PvdA vond dat een onderwerp omdat burgers de gevolgen van de Fraudewet (de wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid) aan den lijve mochten ervaren als ze  – ten einde raad en als gevolg van de crisis – aanklopten bij Sociale Zaken.

Die ervaringen met dat rechtse straffe beleid vergroot het vertrouwen van te goeder trouwe zijnde Almeerders in hun meest nabije overheid niet. Eén voorbeeld. Ik zal u niet vermoeien met een volledig overzicht.

Een Almeers gezin  moest – nadat Sociale Zaken al vijf maanden voorschotten had betaald – niet bestaande bankafschriften inleveren. Niet bestaan bankafschriften inleveren lukt niet. Daarom werd de bijstandsaanvraag afgewezen. Na een bezwaarschrift werd dat anders en kreeg de familie toch de noodzakelijke bijstand.

Een paar weken na de afwijzing kreeg de familie te horen dat Sociale Zaken € 5.000 aan betaalde voorschotten terug wilde hebben. Die brief werd direct gevolgd door de mededeling dat Sociale Zaken een sanctie wilde opleggen. Die maatregel zou betekenen dat de familie de gemeente Almere nog eens € 5.000 zou moeten betalen.

Dit soort ervaringen van goed willende burgers vergroot de afstand die de burger voelt tot die overheid. Dit soort ervaringen doet afbreuk aan het vertrouwen van burgers in de overheid. Dat kan en mag niet het effect zijn van sanctiebeleid dat bedoeld is om het gedrag van burgers met slechte bedoelingen te corrigeren.

Tijdens de coalitieonderhandelingen heeft de PvdA er op gewezen dat het leeuwendeel van de burgers goedwillend is. Het rechtse straffe beleid is daarmee bedoeld voor een minderheid: de burgers met slechte bedoelingen, maar raakt ook burgers die niets verkeerd doen.

In 2014 hebben zowel de hoogst rechter in de sociale zekerheid als de Nationale Ombudsman zich gebogen over de Fraudewet. De rechter vindt de uitvoering van de Fraudewet te simpel. De Nationale Ombudsman stelt vast dat er sprake is van onevenredig zware sancties voor het onopzettelijk overtreden van regels. Burgers hebben daar geen begrip voor. En dat doet afbreuk aan het rechtvaardigheidsgevoel van de burger. Dat doet afbreuk aan het vertrouwen dat burgers hebben in de overheid.

De huidige Almeerse coalitie wil de burger zonder kwade bedoelingen centraal stellen. Dat is in de onderhandelingen verwoord met ‘van wantrouwen naar vertrouwen’. Zoals gezegd, voor onze samenleving is vertrouwen essentieel. Ook als het gaat om de relatie tussen burger en overheid. De vingerwijzingen van de rechter en de Nationale Ombudsman maken dat eens te meer duidelijk.

“Vertrouwen komt te voet en gaat te paard’, aldus een Nederlands spreekwoord. Een overheid die zijn burgers als onbetrouwbare sujetten tegemoet treedt ondergraaft zijn eigen legitimiteit en veroorzaakt zo een ernstig maatschappelijk probleem. De huidige coalitie wil daar niet voor niets verandering in brengen. De meerderheid van de Almeerders heeft geen kwade bedoelingen. Dat mag de overheid nooit uit het oog verliezen.”

Klik hier voor de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep.

Klik hier voor het rapport van de Nationale Ombudsman.